۱. تا سال‌ها، ترازو جزو اولین و برای بعضی‌ها تنها ابزار برای قضاوت در مورد تناسب اندامشان بود. آن موقع خبری از انواع و اقسام شبکه‌های مجازی نبود و دسترسی به عکس مدل‌ها به چند کلیک ساده نیاز نداشت تا اهمیت عضله و داشتن بدن خشک و بدون چربی را مدام جلوی چشم آدم بیاورند. اینجوری بود که خیلی‌ها نسبت به ترازو وسواس می‌گرفتند. روزی چند بار خودشان را وزن می‌کردند و ارزششان انگار با بالا و پایین رفتن عقربه‌ها، کم و زیاد می‌شد. کم‌کم این مساله تبدیل به یک جور “نباید” شد. تقریبا همه کسانی که یک بار سعی کردند وزن کم کنند، یکبار این جمله را شنیدند یا به خودشان گفتند که: “هر روز روی ترازو نرو” یا “بیشتر از یک بار در هفته خودت را وزن نکن.”
۲. دوری اشتینبرگ، محقق پیشگیری و درمان چاقی موسسه سلامت جهانی دوک در آمریکاست. کسی که حداقل ۱۰ سال اخیر عمرش را صرف بررسی در مورد روش‌های دور زدن چاقی کرده است. خانم اشتینبرگ معتقد است رفتن روی ترازو به صورت روزانه نه تنها عادت بدی نیست که کمک می‌کند آدم‌ها در بلندمدت وزنشان را بهتر مدیریت کنند. او این حرف را به پشتوانه ده‌ها مطالعه مشابهی می‌زند که نشان داده‌اند عادت به کنترل روزانه وزن روی ترازو، باعث شده افراد وزن بیشتری کم کنند و در نگه داشتن وزنشان موفق‌تر باشند.
۳. این وسط تکلیف همه آن آ‌دم‌هایی که از دیدن بالا و و پایین شدن عددها روی ترازو تا مرز سکته می‌روند، چه می‌شود؟ همان‌هایی که به محض خوردن بستنی روی ترازو می‌پرند تا ببینند چند صد گرم اضافه کردند یا همین که از روی تردمیل پایین می‌آیند، خودشان را به ترازو می‌رسانند تا مطمئن شوند حداقل نیم کیلو کم کردند! برای این جور آدم‌ها تشویق به کنترل وزن روزانه گیج‌کننده، ترسناک، از بین‌برنده انگیزه و از نظر روانی خطرناک نیست؟ دیوید لویتسکی که در دانشگاه کرنل درس می‌دهد و حوزه تخصصی‌اش ارتباط علم تغذیه و روان‌شناسی است، می‌گوید که “نه”، به شرط اینکه عادت رفتن روی ترازو برای ما تبدیل به یک جور عادت شبیه مسواک زدن شود.
۴. در یک مطالعه علمی از گروهی دانشجوی پسر خواسته شد تا ۳ ماه، هر روز خودشان را وزن کنند. در مقابل همکلاسی‌هایشان آزاد بودند که هر وقت خواستند روی ترازو بروند (یا اصلا نروند). آخر ترم همکلاسی‌ها به طور متوسط ۲ کیلو وزن اضافه کرده، ولی آنهایی که هر روز روی ترازو رفته بودند، تقریبا سر وزن قبلی‌شان مانده بودند. در یک مطالعه دیگر محققان، ۱۶۲ عضو یک باشگاه ورزشی را تا دو سال رصد می‌کردند. نتیجه این بود که آنهایی که هر روز روی ترازو می‌رفتند، هم وزن بیشتری کم کردند و هم توانستند وزن جدیدشان را حفظ کنند. در یک مطالعه دیگر هم از ۹۲ نفری که عضو یک شبکه مجازی بودند خواسته شد هر روز خودشان را وزن و وزنشان را روی شبکه منتشر کنند. نتیجه حیرت‌انگیز و خلاف چیزی بود که خیلی‌هایمان انتظار داریم: در میان این افراد نه افزایشی در پرخوری افراطی و ریزه‌خوری دیده شد و نه افسردگی. هرچند که اینها روی خوب ماجراست و خیلی‌ها همین که می‌شنیدند باید به خاطر یک مطالعه علمی “هر روز” خودشان را وزن کنند، انصراف می‌دادند چون “اصلا تحمل چنین وضعی را نداشتند.”
۵. بعضی روان‌شناسان و مشاوران تغذیه معتقدند کنترل روزانه وزن باعث می‌شود آدم‌ها بین عددهای متفاوتی که هر روز می‌بینند گم شوند چون وزن هر روز و ساعت به ساعت تغییر می‌کند. بنابراین بهتر است به جای چسبیدن به ترازو، عددهای دیگری مثل سایز یا فیت بودن و نبودن لباس‌ها معیار مدیریت وزن باشد. اگرچه هستند محققانی که کنترل روزانه وزن را یکی از ابزارهای قدرتمند مبارزه یا چاقی می‌دانند چون دیدن عینی وزنی که هر روز تغییر می‌کند باعث می‌شود فرد -حتی اگر شده ناخودآگاه – حساستر شود و انتخاب‌های دقیق‌تری داشته باشد.
۶. حالا تکلیف ما آدم‌های ساده که نمی‌خواهیم چربی‌های اضافه را دنبال خودمان بکشانیم چیست؟ بالاخره روی ترازو برویم یا ترازو را توی کمد دربسته حبس کنیم تا بهتر وزن کم کنیم؟ جواب این سوال برای هر کسی بسته به مدل ذهنی‌اش متفاوت است. برای بعضی‌ها ترازو از زهرمار هم خطرناک‌تر است و برای بعضی‌ها صمیمی‌ترین دوست که تا خط پایان و رسیدن به وزن نرمال می‌تواند همراهشان باشد. اما حداقلش این است که اگر می‌خواهید از ترازو به صورت روزانه استفاده کنید:
– هر روز خودتان را در یک ساعت معین و ترجیحا صبح ناشتا با یک ترازو وزن کنید.
– به جای ترازوهای قدیمی، از ترازوهای جدید استفاده کنید که درصد چربی بدن را هم نشان می‌دهند.
– عددی را که ترازو نشان می‌دهد هر روز ثبت کنید و روند تغییر وزن‌تان را در یک بازه زمانی مشخص در نظر بگیرید، نه فقط تغییرات لحظه‌ای وزن.
– هر روز بعد از پایین آمدن از ترازو به خودتان یادآوری کنید ارزش شما ربطی به عددی که دیده‌اید ندارد.
*مستانه تابش، مشاور تغذیه و رژیم‌درمانی، دانشجوی دکتری تخصصی فیزیولوژی ورزش
